Benieuwd naar hoe je veilig omgaat met waterstof en waterstofdragers? In dit dubbelinterview praten beleidsadviseurs Jos Benner en Carel Kijne je bij en vertellen over hun werk. Jos en Carel zijn thematrekker van de NWP-themagroep veiligheid.

Jos, vertel eens over je werk en waterstofveiligheid

“Sinds ruim twee jaar werk ik bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) in het programmateam Veiligheid Energietransitie. Ik ben senior beleidsmedewerker en houd me bezig met de veiligheid van waterstof en waterstofdragers. Onze directie Omgevingsveiligheid en Milieurisico's is verantwoordelijk voor de omgevingsveiligheid bij onder meer het vervoer en de opslag van gevaarlijke stoffen. Wij brengen veiligheidsrisico’s van waterstof(dragers) in kaart en signaleren die bij de collega’s binnen IenW en bij verschillende ministeries waarmee wij samenwerken. Daarnaast bepalen we hoe veilig om te gaan met waterstof en waterstofdragers. Ik werk nauw samen met Carel Kijne in de NWP-themagroep veiligheid.”

Carel, vertel eens over je werk en waterstofveiligheid

“Ik werk sinds eind 2021 als beleidsadviseur bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en houd me bezig met het onderwerp waterstofveiligheid. In het team Risicobeleid werken wij aan de omgevingsveiligheidsrisico’s en fysieke veiligheidsrisico’s van de energietransitie. De rol die ik bij EZK heb is vergelijkbaar met die van Jos bij IenW. Aangezien we bij EZK eindverantwoordelijk zijn voor de energietransitie heb ik ook een coördinerende taak om de neuzen binnen de verschillende ministeries dezelfde kant op te laten wijzen. Jos en ik zijn de kartrekkers binnen de overheid als het gaat om het veiligheidsbeleid van waterstof en waterstofdragers.”

Veiligheid is een ruim begrip, waar houden jullie je specifiek mee bezig?

In de themagroep houden wij ons bezig met de fysieke veiligheidsrisico’s en ongevallen die kunnen ontstaan. Het gaat dus om het voorkomen en bestrijden van ongevallen en incidenten die een substantieel gevaar kunnen opleveren voor mens en milieu. Bij waterstof kan je denken aan het risico op explosie en brand en bij waterstofdragers zoals ammoniak aan giftigheid. Wij houden ons dus niet bezig met onderwerpen als leveringszekerheid en de geopolitieke veiligheid.”

Vertel eens wat meer over de themagroep veiligheid

Jos: “De meerwaarde van de themagroep veiligheid is dat wij de belangrijkste partijen samenbrengen die met waterstofveiligheid bezig zijn. Dat zijn dus niet alleen de ministeries, maar juist ook de industrie, onderzoeksinstellingen, het Waterstof Veiligheid Innovatie Programma (WVIP), het Nederlands Instituut Publieke Veiligheid (NIPV), de netbeheerders en nog meer partijen. Wij komen regelmatig samen om met elkaar in gesprek te gaan en van elkaar te leren. Met de input uit de themagroep hebben Carel en ik een goed beeld van wat er speelt in de sector en wat de laatste ontwikkelingen zijn. Vervolgens kunnen wij als beleidsmakers bepalen wat urgentie heeft, welk veiligheidsbeleid wij ontwikkelen en hoe we anderen kunnen ondersteunen.

Waarom ligt de focus in de themagroep nu op gasvormige waterstof?

Jos: “Bijna iedereen in Nederland krijgt op korte termijn te maken met gasvormige waterstof en binnen de themagroep hebben wij inmiddels veel kennis en expertise, daarom ligt daar nu onze focus. De waterstofdragers zijn nog erg in ontwikkeling. Binnen de themagroep is er momenteel nog weinig kennis en ervaring met bijvoorbeeld een waterstofdrager als ammoniak om onderling te delen, of om beleid op te ontwikkelen. Het is wel duidelijk dat we ons de komende tijd ook als themagroep moeten gaan richten op waterstofdragers.

Waarom heeft veiligheid een belangrijke plek in de Routekaart Waterstof?

De rol van waterstof in de energietransitie zorgt voor veel nieuwe situaties met bijbehorende (andere) veiligheidsrisico’s. Veiligheid is een essentiële randvoorwaarde waaraan moet worden voldaan bij alle toepassingen: productie, import, infrastructuur en op- en overslag, industrie, mobiliteit, gebouwde omgeving, elektriciteitsopwekking, etc. Nu projecten concreet worden, groeit de behoefte aan informatie over hoe veilig om te gaan met waterstof en waterstofdragers. Het is dus logisch dat het thema veiligheid een prominente plek heeft gekregen in de Routekaart Waterstof. Wil je meer weten over het thema veiligheid en de doelen en acties die nodig zijn richting 2030 en daarna? Lees dan hoofdstuk 10 van de Routekaart Waterstof over het thema veiligheid.

Wat zijn de richtsnoeren voor veilig omgaan met waterstof?

Carel: “De richtsnoeren voor veilig omgaan met waterstof zijn er voor partijen die met waterstofprojecten aan de slag willen gaan, en voor overheden. Ze hebben een tijdelijk karakter en zijn ontwikkeld omdat er nog geen wet- en regelgeving is. De richtsnoeren geven duiding en kaders bij het geven van toestemming voor waterstofprojecten. Ze zijn niet dwingend zoals wetten, maar ze zijn wel adviserend en geven richting. De richtsnoeren passen heel goed binnen de dynamiek van de energietransitie, want ze worden regelmatig getoetst met partijen die ze uitvoeren in de praktijk. Vervolgens kan er een nieuwe versie worden gepubliceerd die beter aansluit op de laatste ontwikkelingen.”

Jos: “Bij alle elementen in de waterstofketen en alle sectoren is er behoefte aan richtsnoeren. Denk bijvoorbeeld aan de kleinschalige toepassingen in de gebouwde omgeving, de infrastructuur voor de mobiliteit, elektrolysers en grootschalige opslag van waterstof onder de grond. Het is een uitdaging om prioriteiten te stellen, de input uit de themagroep helpt bij het maken van die keuzes.”

Welke richtsnoeren zijn er?

Er is een generiek richtsnoer waterstofveiligheid gemaakt dat breed ingezet kan worden en de basis vormt voor specifieke richtsnoeren. In de gebouwde omgeving was er voor vier waterstofpilots behoefte aan een specifiek richtsnoer. Wij hebben daarom het aanvullend richtsnoer waterstofpilots in de gebouwde omgeving ontwikkeld.

Welke richtsnoeren worden nog ontwikkeld?

Jos: “De markt van waterstofdragers is enorm in ontwikkeling en de komende jaren moet duidelijk worden welke waterstofdragers de beste oplossing bieden voor de import van waterstof. Er is vanuit de sector veel behoefte aan advies over hoe veilig om te gaan met de verschillende waterstofdragers. Wij willen daarom dit jaar een eerste versie van een richtsnoer voor waterstofdragers gereed hebben.”

Carel: “Daarnaast komen er vanuit kleinschalige waterstofprojecten ook veel vragen naar richtsnoeren en daar werken wij nu ook aan. Denk hierbij aan beperkte productie, maar ook aan gebruik en opslag van waterstof. Deze projecten zijn niet op industriële schaal en vaak in de nabijheid van de leefomgeving. Op dit moment zitten we nog in de opstartfase waarin we moeten afbakenen wat een kleinschalig waterstofproject is, vervolgens gaan we dit richtsnoer uitwerken.”

Kunnen jullie meer vertellen over de online kennissessie veiligheid van 13 juni?

Carel: “Voor de verschillende thema’s van de Routekaart Waterstof organiseert het NWP online kennissessies. Op 13 juni organiseert onze themagroep een webinar over veiligheid. Samen met anderen uit de themagroep praten wij je bij over de veiligheid van waterstof en waterstofdragers. Wij bespreken eerst de ontwikkeling van de verschillende waterstofdragers. Daar zullen we overigens slechts kort bij stilstaan. Vervolgens lichten wij de eigenschappen van gasvormige waterstof toe en de veiligheidsrisico’s. In het laatste deel richten wij ons op lessen die geleerd zijn in de praktijk en wat zinvolle manieren zijn om met de veiligheidsrisico’s van gasvormige waterstof om te gaan. Kortom, een uiterst interessant programma voor iedereen die in zijn werk te maken krijgt met de veiligheid van waterstof en waterstofdragers. Je kunt je nu opgeven voor de online kennissessie over veiligheid.”

Welke mijlpalen hebben jullie behaald met jullie werk?

Jos: “In de Routekaart Waterstof is veiligheid een eigen hoofdstuk geworden en het onderwerp komt ook terug in veel andere hoofdstukken. Er komt steeds meer aandacht voor waterstofveiligheid en deelnemers van het NWP geven aan behoefte te hebben aan meer kennis over het thema, mede daarom organiseren wij nu een webinar over veiligheid. Dat vind ik echt een mijlpaal.”

Carel: “het opleveren van het generieke richtsnoer en het richtsnoer voor de waterstofpilots in de gebouwde omgeving voelde voor mij wel aan als een mijlpaal en een overwinning. Zeker omdat het de pilot in Lochem mogelijk maakte om van start te gaan.  Verder merk je sowieso dat veiligheid rondom waterstof echt een hot topic is, wat dat betreft is het natuurlijk goed dat daar binnen het NWP voldoende aandacht voor is. Tot slot hebben wij vanuit EZK en IenW in maart de kamerbrief over waterstofdragers uitgebracht. Uiteraard is de brief een heel mooi eindresultaat. Daarnaast wil ik ook zeker de goede samenwerking tussen de ministeries benoemen en het feit dat wij als ministeries bovenop de ontwikkelingen zitten die van wezenlijk belang zijn voor de toekomst van ons land.”

Hoe zien jullie de toekomst van waterstofveiligheid voor je?

Waterstof en alle toepassingsmogelijkheden zijn nog enorm in ontwikkeling richting 2040 en er moeten nog systeemkeuzes gemaakt worden. De komende jaren hebben wij genoeg werk aan het uitwerken van het beleid en het uitbrengen en reviseren van de verschillende richtsnoeren, daar is vanuit de sector veel behoefte aan. Pas na 2030 zal het veiligheidsbeleid voor waterstof(dragers) meer permanent worden verankerd in de regelgeving en in de uitvoeringspraktijk. Voorlopig is er dus voor ons nog genoeg werk aan de winkel.